Opinia Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 19 czerwca 2015 r. (Nr WO 020-75/15; druk sejmowy nr 3432)
OPINIA
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 19 czerwca 2015 r.
w przedmiocie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów
Krajowa Rada Sądownictwa co do zasady pozytywnie ocenia kierunek proponowanych zmian legislacyjnych, w szczególności ideę upowszechniania polubownych metod rozwiązywania sporów.
Krajowa Rada Sądownictwa zgłasza jednak następujące uwagi do przedłożonego projektu ustawy:
1) zdecydowanie negatywnie należy ocenić projektowaną zmianę art. 103 § 2 kpc wprowadzającą możliwość obciążenia strony wygrywającej sprawę obowiązkiem zwrotu kosztów przeciwnikowi w przypadku „oczywiście nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji”, ponieważ projektowany przepis jest na tyle nieprecyzyjny i ogólny, że w zasadzie każda odmowa poddania się mediacji może stanowić podstawę do obciążenia strony kosztami. Wprawdzie z uzasadnienia do projektu wynika, że do nałożenia na stronę tego rodzaju kosztów ma dochodzić wyjątkowo, to jednak nie znajduje to odzwierciedlenia w projektowanym akcie normatywnym, zaś uzasadnienie do projektu nie ma mocy obowiązującej. Rada zwraca uwagę, że dotychczas obowiązujące przepisy o kosztach procesu są wystarczające i pozwalają obciążyć stronę nierzetelnie wykonującą obowiązki procesowe kosztami postępowania,
2) w przepisach upoważniających prezesa sądu okręgowego do prowadzenia listy stałych mediatorów nie wskazano w jaki sposób prezes ma weryfikować fakt spełnienia przez kandydata warunków umożliwiających dokonanie wpisu na listę stałych mediatorów, w szczególności tego czy posiada odpowiednie umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji. W ocenie Rady należałoby rozważyć wprowadzenie mechanizmu, zgodnie z którym umiejętności kandydatów na stałych mediatorów weryfikowałyby i potwierdzały organizacje pozarządowe uprawnione do prowadzenia listy mediatorów, ponieważ jako podmioty wyspecjalizowane posiadają odpowiednie instrumenty do przeprowadzenia takiej oceny,
3) projektowane zmiany w ustawach podatkowych nie dotyczą materii związanej z polubownym rozstrzyganiem sporów, a ponieważ znajdą powszechne zastosowanie z uwagi na przedmiot regulacji (dokonywanie korekt w zakresie przychodu i kosztów uzyskania przychodu) powinny stanowić przedmiot odrębnej regulacji prawnej. Wprowadzenie istotnych zmian w przepisach podatkowych niejako „przy okazji” opiniowanej nowelizacji w ocenie Rady odbiega od zasad prawidłowej legislacji, skutkując dalszym bezzasadnym skomplikowaniem systemu prawnego,
4) projektowana zmiana w art. 187 § 1 kpc w zakresie w jakim nakłada na powoda obowiązek wyjaśnienia w pozwie przyczyn niepodjęcia próby mediacji na etapie przedprocesowym może stanowić istotne utrudnienie dla powodów, w szczególności gdy nie będą reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika. Wprowadzenie takiego obowiązku może skutkować wzrostem liczby spraw, w których pozew nie będzie spełniał warunków formalnych i w konsekwencji doprowadzi do wydłużenia czasu trwania postępowania oraz wzrostu wydatków związanych z usuwaniem braków formalnych pozwu. W skrajnych przypadkach, z uwagi na brak możliwości precyzyjnego stwierdzenia czy treść pozwu spełnia ww. warunek formalny, projektowana zmiana może prowadzić np. do przedawnienia roszczeń (zwrot pozwu). W ocenie Rady wystarczającym będzie, gdy powód wskaże w pozwie czy na etapie przedprocesowym była prowadzona mediacja oraz jaki był jej wynik,
5) co najmniej dyskusyjnym jest przekazanie spraw o uchylenie, uznanie albo stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej do właściwości sądów apelacyjnych oraz stosowanie do tych postępowań odpowiednio przepisów o postępowaniu apelacyjnym. W ocenie Rady tego rodzaju sprawy nie są na tyle skomplikowane, żeby w każdym przypadku musiał je rozpoznawać sąd apelacyjny,
6) zwiększenie opłaty sądowej od wniosku o przeprowadzenie postępowania pojednawczego z 40 zł do 300 zł w sprawach o prawa niemajątkowe lub o prawa majątkowe, gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 10 000 zł jest sprzeczne z celem projektowanej nowelizacji (upowszechnienie alternatywnych metod rozwiazywania sporów). Podwyższenie opłaty może skutkować tym, że strony chcąc ograniczyć wydatki związane z dochodzeniem roszczeń będą pomijały drogę postępowania pojednawczego i od razu wystąpią z pozwem, co z kolei może doprowadzić do istotnego wzrostu liczy spraw w sądach i nie pozostanie bez wpływu na czas trwania postępowań sądowych, prowadząc do ich wydłużenia.
Ponadto Rada zwraca uwagę na okoliczność, że w dniu 9 czerwca 2015 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał ustawę z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, w związku z tym należałoby rozważyć czy nie zachodzi konieczność uzupełnienia projektowanych przepisów o instytucje wynikające z ww. ustawy, celem zapewnienia spójności systemu prawnego.