Opinia Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 29 maja 2014 r. (Nr WOK 020-51/14)
OPINIA
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 29 maja 2014 r.
w przedmiocie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw
Krajowa Rada Sądownictwa po zapoznaniu się z tekstem przedłożonego jej do zaopiniowania projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw negatywnie opiniuje art. 1 projektu ustawy, a w pozostałym zakresie (art. 2, 3 i 4 projektu) Rada nie zajmuje stanowiska wobec braku przepisów wykonawczych.
Zdaniem Krajowej Rady Sądownictwa obowiązujące regulacje prawne służące zwalczaniu przestępczości drogowej tworzą bardzo szerokie ramy możliwej reakcji karnej oraz pozostawiają sądom niezbędny margines swobody w zakresie doboru kar i środków karnych. Pozwala to sądowi na uwzględnienie różnorodnych stanów faktycznych i okoliczności zdarzeń oraz indywidualizowania odpowiedzialności karnej.
Ewentualne zmiany istniejącego stanu prawnego winny być poprzedzone dogłębną analizą przyczyn generujących przestępczość drogową, w tym diagnostyki uzależnienia od alkoholu (analogicznie jak uzależnienia od narkotyków) jako kluczowego i jednocześnie bardzo trudnego do opanowania czynnika ryzyka powrotności do przestępstwa. Analiza taka winna być przeprowadzona w kontekście danych statystycznych związanych z przestępczością drogową, na przestrzeni ostatnich lat, Ingerencja legislacyjna nie może być – zdaniem Rady – wynikiem jednostkowych, szczególnie drastycznych zdarzeń drogowych powodowanych przez nietrzeźwych kierowców. Na marginesie dodać należy, że polskie prawo w zakresie regulacji przestępczości drogowej należy obecnie do najsurowszych w Europie, co nie przekłada się na jego skuteczność.
Przechodząc do uwag szczegółowych Rada uznaje za zbędną i nieuzasadnioną propozycję wprowadzenia nowego typu czynu zabronionego w ramach projektowanego art. 180a kk. Proponowany zabieg legislacyjny zamiast przyczyniać się do wzrostu poziomu bezpieczeństwa na drogach w istocie doprowadzi wyłącznie do zwiększenia ilości spraw karnych. Czyn stypizowany w ramach projektowanego art. 180a kk obecnie objęty jest odpowiedzialnością wykroczeniową z art. 94 kw i nawet, jeśli by uznać za uzasadnione dokonanie rozróżnienia między sprawcami z projektowanego art. 180a kk i art. 94 kk należałoby zdaniem Rady, wprowadzić ewentualnie zaostrzoną odpowiedzialność za wykroczenie w przypadkach opisanych w projektowanym art. 180a kk.
Zdecydowanie negatywnie Krajowa Rada Sądownictwa ocenia propozycję wprowadzenia co najmniej trzyletniego okresu zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych przy pierwszym wypadku popełnienia przestępstwa z art. 178a § 1 kk. oraz obligatoryjnego obowiązku orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów na zawsze. Uzasadnienie do projektu nie wskazuje żadnych argumentów, które przemawiałyby za taką regulacją w kontekście osiągnięcia celów projektowanych zmian i realizacji dyrektyw wymiaru kary z art. 53 kk.
Za nietrafny należy również – zdaniem Rady – uznać powrót do obligatoryjnego świadczenia pieniężnego w przypadku czynów z art. 178a § 1 i 4 kk. Regulacja taka istniała w kodeksie karnym po wprowadzeniu art. 178a kk, Kodeks przewidywał obligatoryjne orzeczenie świadczenia pieniężnego wobec sprawców przestępstw z art. 178a § 1 i 92 kk (bez określenia jej dolnej granicy (art. 49a kk, dodany przez art. 1 pkt 2 ustawy z 14 kwietnia 2000 r. z dniem 15 lipca 2000 r., Dz.U. 2000, Nr 48, poz. 548). Od regulacji tej odstąpiono (z dniem 16 maja 2005 r., art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 października 2004 r., Dz.U. 2004 r., Nr 243, poz. 2426), dostrzegając, że w wielu wypadkach nawet najniższe świadczenie było nadmiernie dolegliwe dla sprawcy. Argument ten staje się szczególnie aktualny w kontekście projektowanej wysokiej dolnej granicy świadczenia pieniężnego w kwocie 5 000 zł (odnośnie przestępstwa z art. 178 a § 1 kk) i 10 000 zł (odnośnie przestępstwa z art. 178a § 4 kk). Analogiczne zastrzeżenia budzi projekt obligatoryjnego orzekania nawiązki w wysokości nie mniejszej niż 10 000 zł, w warunkach przewidzianych projektowanym § 3 art. 47 kk,. Także i w tym przypadku ustawodawca powraca do rozwiązania, które już funkcjonowało i zostało negatywnie zweryfikowane w praktyce.
W nawiązaniu do powyższych uwag, Krajowa Rada Sądownictwa uznaje proponowane w opiniowanym projekcie zmiany w Kodeksie karnym za nieuzasadnione, nadmiernie restrykcyjne a przede wszystkim nie rokujące osiągnięcia założonych celów nowelizacji.
Zdaniem Krajowej Rady Sądownictwa istotna przy wprowadzaniu kolejnych zmian do kodeksów byłaby opinia Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego utworzonej przy Ministrze Sprawiedliwości.